Trong thế giới khởi nghiệp luôn thay đổi, từ trước đến nay, người ta thường nghĩ chỉ có hai con đường để thành công: hoặc là bán linh hồn cho các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC), hoặc tự thân vận động (bootstrapping) để đạt được thành công vừa vừa. Nhưng giờ đây, một lựa chọn mới đang nổi lên, được gọi là "con đường thứ ba" – một cách tiếp cận mới mẻ, sáng tạo, và đang làm thay đổi cách các công ty được xây dựng. Ý tưởng này được Graham Cooke chia sẻ trong một thread Twitter gần đây, và nó thực sự đáng để chúng ta ngẫm nghĩ.

Cooke mở đầu bằng cách kể về lịch sử của ngành đầu tư mạo hiểm, thứ mà ông cho rằng đã "đóng băng" suốt hơn 300 năm qua. Mô hình "2 & 20" (lấy 20% lợi nhuận và 2% phí quản lý) đã thống trị từ thời Columbus đi tìm châu Mỹ. Mô hình này khiến các nhà sáng lập phải chọn một trong hai: hoặc là "bán mình" cho VC, hoặc là chấp nhận làm một doanh nghiệp nhỏ lẻ, sống qua ngày.

Cooke chỉ ra rằng, các founder ngày nay đang đối mặt với những thực tế phũ phàng. Đi theo con đường VC thì phải làm việc quần quật, mất quyền kiểm soát công ty, và thường dẫn đến kiệt sức, đổ vỡ các mối quan hệ. Còn nếu chọn tự thân vận động, thì lại bị giới hạn về nguồn lực, khó mà "làm lớn" được.

Nhưng đây là lúc "con đường thứ ba" xuất hiện – một mô hình kết hợp những điểm mạnh của cả hai cách trên. Mô hình này cho phép các công ty tiếp cận nguồn vốn lớn mà không phải chịu những ràng buộc truyền thống. Điểm đặc biệt là các đội nhóm làm việc theo kiểu phi tập trung, không cần văn phòng cố định, và có thể tuyển dụng nhân tài từ khắp nơi trên thế giới.

Cách làm việc phi tập trung này không chỉ là một xu hướng, mà nó còn phản ánh sự thay đổi căn bản trong cách vận hành doanh nghiệp. Bỏ qua các cấu trúc phân cấp cũ kỹ, các công ty giờ đây có thể linh hoạt hơn, trao quyền cho nhân viên tự quyết định. Điều này đặc biệt phù hợp với các startup trong các lĩnh vực như AI, blockchain, và robotics – những ngành đang được các quỹ đầu tư mạo hiểm quan tâm mạnh mẽ.

Cooke cũng nhấn mạnh vai trò của các quỹ đầu tư crypto trong mô hình mới này. Không giống như các VC truyền thống, các nhà đầu tư crypto mang lại lợi nhuận nhanh hơn thông qua các đợt phát hành token, và họ cũng không can thiệp quá sâu vào việc quản lý. Sự linh hoạt này rất hợp với các startup hiện đại, vốn thường hoạt động theo văn hóa "remote-first" (ưu tiên làm việc từ xa).

Hệ quả của "con đường thứ ba" này thực sự đáng kinh ngạc. Các công ty giờ đây có thể hoạt động với ít ràng buộc hơn, rút ngắn thời gian để đạt được thanh khoản, và mở rộng quy mô nhanh chóng. Ví dụ điển hình là Uniswap – một sàn giao dịch phi tập trung đã nhận được nguồn vốn lớn từ VC nhưng vẫn duy trì hoạt động hoàn toàn từ xa.

Không chỉ dừng lại ở làm việc từ xa, tương lai của công việc còn nằm ở sự phi tập trung. Cooke khẳng định rằng, thế hệ các công ty tỷ đô tiếp theo sẽ không còn bị bó buộc ở Silicon Valley, mà sẽ xuất hiện từ khắp nơi trên thế giới, được xây dựng bởi những đội nhóm có thể chưa bao giờ gặp nhau ngoài đời. Xu hướng này đã bắt đầu, với các lĩnh vực như AI, SaaS, và công nghệ khí hậu đang áp dụng mô hình sáng tạo này.

Tóm lại, "con đường thứ ba" là một bước tiến lớn trong văn hóa khởi nghiệp, mang đến một lựa chọn khả thi thay thế cho mô hình VC truyền thống. Bằng cách áp dụng các cấu trúc phi tập trung và các phương pháp huy động vốn sáng tạo, các nhà sáng lập giờ đây có thể xây dựng những công ty ưu tiên sự linh hoạt, tiếp cận nhân tài toàn cầu, và tạo ra giá trị nhanh chóng. Tương lai của khởi nghiệp không chỉ là làm việc từ xa – mà còn là phi tập trung, và nó đã bắt đầu ngay bây giờ.